_Εθνικισμός, μια θρησκεία της νεωτερικότητας; : περιεχόμενα και πρόλογος

γράφει η Εύα Μπολιουδάκη*

Περιεχόμενα

Πρόλογος                                                                                           

 Α’ Μέρος

1.      Στοιχεία ιδεολογίας στον Εθνικισμό                                        

2.      Ιστορικότητα του φαινομένου                                     

Β΄ Μέρος

1.      Εθνικισμός, η μεταφορά στην εγκοσμιότητα                           

2.   Η ένταξη του κοινωνικού ρόλου της θρησκείας στον εθνικισμό: το ελληνικό παράδειγμα                              

Επίλογος                                                                                            

Βιβλιογραφία                                                                                     

Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου, για να ’μαι εθνικιστής 

Αλμπέρ Καμί («Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό»).

Πρόλογος

 Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του σεμιναρίου: «Κοινωνιολογία του Εθνικισμού», ανάμεσα στους στόχους του οποίου ήταν η αποσαφήνιση   περίπλοκων εννοιών όπως ο εθνικισμός και το έθνος και οι μεταξύ τους ιδεολογικές και πρακτικές συμπλέξεις. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα περίπλοκη υπόθεση, οι δυσκολίες της οποίας γίνονται εμφανείς   από την πληθώρα προσεγγίσεων που έχουν προταθεί  -μερικές από τις οποίες θα έχουμε την ευκαιρία να ανασυστήσουμε- αλλά και από την σχετική αποσιώπηση των προβλημάτων τα οποία μόλις στο τέλος του 20^ου αιώνα άρχισαν να απασχολούν την ερευνητική – ακαδημαϊκή κοινότητα.  

Η παρούσα εργασία παρακολουθεί αυτή την προσπάθεια. Πιο συγκεκριμένα θα επιχειρήσω να  αναδείξω αφενός την ιστορικότητα του φαινομένου και αφετέρου θα προσπαθήσω να εμπλουτίσω την θέση αυτή  αντιδιαστέλλοντας την εθνικιστική ιδεολογία και το φαινόμενο του εθνικισμού, με τη θρησκευτική πίστη. Η αντιδιαστολή αυτή γίνεται προκειμένου να καταδειχθεί ο νέος ρόλος που επιφυλάσσεται για  την θρησκεία στο εσωτερικό των επιμέρους εθνικισμών, καθώς ιδιαίτερα σε ότι αφορά τους βαλκανικούς εθνικισμούς, η θρησκεία έχει χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο εθνικότητας. Κατά δεύτερον θα διαπιστωθεί ότι τα δύο φαινόμενα αν και έχουν επιτελέσει ανάλογες ενοποιητικές και άλλες λειτουργίες στην ανθρώπινη ιστορία, παρόλα αυτά δεν ταυτίζονται ως προς τις προϋποθέσεις, τα περιεχόμενα  και την ιστορική εμφάνισή τους.    Έτσι, η εργασία μου θα αποτελείται από δύο διακριτά αλλά αλληλένδετα μέρη, τα οποία θα περιλαμβάνουν τα εξής:
   
    1^ομέρος:
- Στο πρώτο μέρος θα προσπαθήσω να αναδείξω τον ιδεολογικό πυρήνα του εθνικισμού, ο οποίος συστηματικά αποκρύπτεται προκειμένου ο εθνικισμός να αποφύγει την εξομοίωσή του με παρόμοιες ανθρωπολογικές θέσεις και τον συνεπαγόμενο σχετικισμό.      

- Αντλώ τα σχετικά επιχειρήματα από μερικούς από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του εθνικισμού, στα οποία φαίνεται η ιστορικότητα και ο σχετικός χαρακτήρας του φαινομένου και θα προσπαθήσω να τα αποδώσω συνοπτικά.

    2^ο μέρος:

- Στο δεύτερο μέρος θα ανιχνεύσω τον ρόλο που έπαιζε η θρησκευτικότητα στις παραδοσιακές κοινωνίες και θα εντοπίσω τις ομολογίες που υφίστανται ανάμεσα στα δύο φαινόμενα και οδηγούν στην καταχρηστική ταύτιση ή συνεπαγωγή τους, καθώς ο εθνικισμός  εμφανίζεται στη νεοτερικότητα.

- Θα ολοκληρώσω το δεύτερο μέρος κάνοντας μια αναφορά  στον ρόλο της θρησκείας ως κριτήριο εθνικότητας  στον ελληνικό  εθνικισμό.

Συνοδοί της παρούσας προσπάθειας θα είναι οι θέσεις των Π. Λέκκα στο Η εθνικιστική ιδεολογία – Πέντε υποθέσεις εργασίας στην ιστορική Κοινωνιολογία, του B. Anderson στο Φαντασιακές κοινότητες, στοχασμοί για τις απαρχές και την διάδοση του εθνικισμού, του Εrn. Gellner στο Έθνη και Εθνικισμός και του E. Hobsbawm στο Έθνη και Εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα Πρόγραμμα – μύθος – πραγματικότητα.

Συνεχίζεται... στο επόμενο Στοιχεία Ιδεολογίας στον Εθνικισμό

Η Εύα Μπολιουδάκη είναι τελειόφοιτος του τμ. Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης