Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

_Hannah Arendt: η Ανθρώπινη Κατάσταση (I)



Από το βιβλίο της Χάνα Άρεντ "Ανθρώπινη Κατάσταση", θα προσπαθήσω με τρόπο σύντομο και συνοπτικό να παρουσιάσω μερικά κεντρικά σημεία.
Το έργο γραμμένο το 1953, (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γνώση, μτφρ, Γ. Λυκιαρδόπουλος -Σ. Ροζάνης, Αθήνα 2008) διατηρεί την εξαιρετική γονιμότητά του αμείωτη -και ίσως ακόμα ανεξερεύνητη- καθώς συνομιλεί με το σύνολο σχεδόν της δυτικής πνευματικής παράδοσης : την αρχαία Ελλάδα και την Ρώμη,  τον αρχαίο, μεσαιωνικό και νεώτερο χριστιανισμό,  την επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα και τον σύγχρονο επιστημονισμό, τις μεγάλες κοινωνιολογικές παρακαταθήκες του μαρξισμού, τον ωφελιμισμό και τον πραγματισμό της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας, και κατορθώνει να παραμείνει ανοιχτό στις αναζητήσεις του μέλλοντος.
Τα σημειώματα που προτίθεμαι να δημοσιεύσω, θα έχουν κατορθώσει τον σκοπό τους, εάν ωθήσουν -άμεσα ή κάποτε στο μέλλον- τους αναγνώστες τους στην αναζήτηση του πρωτότυπου έργου της φιλοσόφου.

οι τρεις πτυχές της vita activa

Ο μόχθος, η εργασία και η πράξη συνιστούν, σύμφωνα με την Άρεντ, τις τρεις πτυχές της vita activa.
Πρόκειται για τρεις θεμελιώδεις δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονται από κοινού όλα τα ανθρώπινα πλάσματα και ο ορίζοντας εντός του οποίου αυτές εμφανίζονται και ξεδιπλώνονται, είναι η εγκοσμιότητα και η πολλότητα.
Τούτο σημαίνει ότι -παρά τους πόθους των φιλοσόφων για απαλλαγή από τις δεσμευτικές επίγειες μέριμνες και τις τολμηρές φαντασιώσεις συγγραφέων μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας- υπάρχουν πράγματα που συμβαίνουν επειδή οι άνθρωποι εξακολουθούν  να είναι άρρηκτα "δεμένοι" με την Γη και επειδή η Γη δεν κατοικείται από έναν άνθρωπο ούτε από κάποια γενικευμένη ιδέα "Ανθρώπου", αλλά από πολλούς,  ανόμοιους και μοναδικούς ανθρώπους.
Αυτές οι δύο αντικειμενικές προ-υποθέσεις τέθηκαν εξ αρχής μαζί με το δώρο της ύπαρξης και αποκτούν για τον άνθρωπο μια εντελώς αναπάντεχη πολυπλοκότητα που δεν συναντάμε σε άλλα έμβια είδη.
Την αναπάντεχη αυτή πολυπλοκότητα, που περιληπτικά ονομάζουμε ανθρώπινη κατάσταση, την παραλαμβάνουμε και διαχειριζόμαστε τους όρους της, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι οι ιδιαιτερότητες του κάθε όρου, οι αλλαγές στην ιεράρχηση τους, οι αλληλοεισδοχές του ενός στον άλλο, οι δυναμικές υπεροχής ή υποχώρησης του καθενός, αφενός συνθέτουν τον καινοφανή βηματισμό ενός ανθρώπινου ιστορικού πολιτισμού και αφετέρου διαπραγματεύονται την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. 

Αν και το έργο της Άρεντ, "Η Ανθρώπινη Κατάσταση", έχει διαβαστεί και ερμηνευτεί, κυρίως, θεματικά (εξάλλου ο πολυπλόκαμος χαρακτήρας του υπαγορεύει μια τέτοια ανάγνωση) , ωστόσο ο προσεκτικός αναγνώστης δεν μπορεί παρά να αντιληφθεί ότι στο σύνολό του αρθρώνεται ένα ενιαίο και συνεκτικό επιχείρημα,  που αφορά στην κατάδειξη της οριακής γραμμής εμπρός στην οποία βρίσκεται η σύγχρονη πολιτισμένη ανθρωπότητα. Αυτή η οριακή γραμμή  δεσπόζει στην πολιτική της σκέψη, όπως μας είχε παρουσιαστεί στις Ρίζες του Ολοκληρωτισμού και συνδεθεί με το κοινοτυπία του  κακού,   στο Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ.
Στο έργο αυτό, η Αρεντ προσπαθεί να αποδείξει ότι μια υπέρβασή της, είτε μέσα από τους παλαιούς ολοκληρωτισμούς των εκκαθαρίσεων και της βίας είτε μέσα στις δομές μιας νεοφανούς μαζικής κοινωνίας είτε ακόμα και μέσω της εμπροσθοφυλακής της επιστημονικής έρευνας, η οποία επιχειρεί σε ένα περιβάλλον α-πολίτικης αυτονομίας και αυταρέσκειας, καθώς η δημόσια σφαίρα θα συνεχίζει να απορροφάται από την ιδιωτική και ο δημόσιος λόγος συστηματικά να καταστρέφεται , μπορεί πλέον να σημάνει μια χωρίς επιστροφή, για την ανθρωπότητα εξέλιξη. 

Εάν πράγματι έτσι έχουν τα πράγματα,  το προς τα πού θα κατευθυνθούν,  δεν είναι αντικείμενο ούτε των κατ' επάγγελμα πολιτικών, ούτε των οικονομολόγων, ούτε των επιστημόνων. Αναδεικνύεται έτσι,  το κατ'εξοχην, με σύγχρονους όρους, αντικείμενο της πολιτικής, στο οποίο καλούνται δια των πράξεων και των λόγων τους, οι άνθρωποι να φανερωθούν ως τέτοιοι.


(Στο επόμενο θα γίνει η περιληπτική παρουσίαση των τριών πτυχών)



Σχόλια

  1. Ανώνυμος28/5/16, 7:09 π.μ.

    Πειράζει που προτιμάμε τα δικά σας γραπτά
    και ότι τα γραπτά της Άρεντ; Περιμένουμε τη συνέχεια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

_Mπέρτολτ. Μπρεχτ: η Εβραία

Η "Εβραία" είναι ο τελευταίος μονόλογος από το σπονδυλωτό έργο του Bertolt Brecht "τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ναζιστικού καθεστώτος. Η ελληνική μετάφραση αυτού του έργου του Brecht είναι του Μάριου Πλωρίτη και κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μωραίτης. Στο κείμενο αποτυπώνεται η εσωτερική ένταση του ατόμου που παίρνει μια απόφαση ενώ βρίσκεται στο χείλος της απελπισίας. Μέσα από την ανάγνωση του έργου στρέφουμε την προσοχή στα εκατοντάδες πρόσωπα της καθημερινότητας, τα οποία, δίνοντας έναν οριακό αγώνα επιβίωσης, αναδύονται ως σύγχρονοι/ες ήρωες και ηρωίδες του Brecht . Το ηχητικό ντοκουμέντο που δημοσιεύουμε παρακάτω είναι από την παράσταση που ανέβηκε το 1978 μαζί με άλλα πέντε μονόπρακτα διαφόρων άλλων συγγραφέων, από το Θίασο Λαμπέτη. Αν και το συγκεκριμένο ντοκουμέντο έχει ανέβ

_Κ.Π. Καβάφης : πρόσθεσις

Aν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω. Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω — που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ) που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί. (Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Σχόλιο :  Δεν θέλω να κάνω ανάλυση... ένα σχόλιο μόνο.. Υπήρξαν και υπάρχουν -ευτυχώς- πολύ αξιότεροι εμού αναλυτές, που έσκυψαν με γνώση και συγκίνηση πάνω στο έργο που μας άφησε ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Πριν, όμως, μπω στα ενδότερα, λέω να κάτσω λίγο απ' έξω, να θαυμάσω το οικοδόμημα. Γενικά, καλό είναι να το κάνουμε αυτό. Μια πρώτη καταγραφή, μια εξωτερική εποπτεία, καθώς η μορφή περι-γράφει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο χύνεται μέσα στη μορφή του, μας είναι πάντα χρήσιμη για να συνδεθούμε και να μείνουμε εντός του ποιήματος. Ας είναι... διάφορες σκέψεις...ή οδοί για την σκέψη, γενικώς... Αυτό λοιπόν το ποίημα του Κ.Π.Καβά

_αν αυτή είναι η πολιτική

 Δεν θα το επιδιώξω, αλλά θα εκμεταλλευτώ αυτή τη καταπληκτική συγκυρία : ώρα απογευματινή, μάθημα σε σπίτι, σε κεντρική πλατεία, σε κεντρικό χωριό, από κάτω τα καφενεία και είχα εντοπίσει καθώς πήγαινα ασυνήθιστες κινήσεις, μια αναταραχή και μια κυρία, άγνωστη σε μένα,  με χρώμα μαλλιών σε ώριμη μελιτζάνα να περιφέρεται μαζί με μια φίλη της που δεν είχε τίποτε το αξιοσημείωτο. Εγώ πρόσεξα την μελιτζανί.  Το μάθημα κυλούσε ανάμεσα σε απογοητεύσεις και προσπάθειες, οι ήχοι  της πλατείας γνωστοί και γι αυτό ανήκουστοι  έφταναν αλλά και δεν έφταναν σ'αυτιά μου, ίσως αν πρόσεχα έξω να έφταναν, αλλά εγώ πρόσεχα μέσα.  Οι ήχοι αλλάζουν. Ξέρω την αλλαγή των μικροφωνικών στις μικρές πλατείες των χωριών.  Τέλος μαθήματος. Η προεκλογική συγκέντρωση στα μισά. Έμεινα να ακούσω κι εγώ. Παράγγειλα όπως κάνω πάντα μια τσικουδιά και τι ανανέωση προσώπων, κινήσεων, χρωμάτων. Ίδιες ιδέες ή καλύτερα καμία ιδέα... χωρίς ιδέες. Το απόγευμα όμως δεν έχασε σε τίποτα την ομορφιά του Απρίλη του.  Το κόμμα,